OGÓLNE KRYTERIA OCENIANIA DLA KLASY IV

niedostateczny
• poziom umiejętności i wiadomości objętych wymaganiami edukacyjnymi klasy czwartej uniemożliwia osiąganie celów polonistycznych
• uczeń nie potrafi wykonać zadań o niewielkim poziomie trudności

dopuszczający
• poziom umiejętności i wiadomości objętych wymaganiami edukacyjnymi klasy czwartej umożliwia osiąganie celów polonistycznych
• uczeń potrafi wykonać zadania teoretyczne i praktyczne o niewielkim poziomie trudności

dostateczny
• poziom zdobytych umiejętności i wiadomości objętych wymaganiami edukacyjnymi klasy czwartej pozwala na rozwijanie kompetencji ujętych w programie i wynikających
z podstawy programowej
• uczeń wykonuje zadania teoretyczne i praktyczne typowe o średnim poziomie trudności ujętych w programie i wynikających z podstawy programowej

dobry
• uczeń poprawnie stosuje wiadomości i umiejętności ujęte w programie nauczania i wynikające
z podstawy programowej, rozwiązuje samodzielnie typowe zadania teoretyczne i praktyczne

bardzo dobry
• uczeń sprawnie się posługuje zdobytymi wiadomościami, rozwiązuje samodzielnie problemy teoretyczne i praktyczne ujęte w programie nauczania i wynikające z podstawy programowej, potrafi zastosować poznaną wiedzę do rozwiązywania zadań i problemów w nowych sytuacjach

celujący
• uczeń biegle się posługuje zdobytymi wiadomościami i umiejętnościami w rozwiązywaniu problemów teoretycznych i praktycznych objętych programem nauczania i wynikających
z podstawy programowej, proponuje rozwiązania nietypowe; jest twórczy, rozwija własne uzdolnienia

SZCZEGÓŁOWE KRYTERIA OCENIANIA DLA KLASY IV

Ocenę niedostateczną otrzymuje uczeń, który nie spełnia wymagań kryterialnych na ocenę dopuszczającą.

Ocenę dopuszczającą otrzymuje uczeń, który:

I. Kształcenie literackie i kulturowe

SŁUCHANIE

• skupia uwagę na krótkich wypowiedziach innych osób
• reaguje na wypowiedzi innych werbalnie i niewerbalnie (mimiką, gestem, postawą)
• rozumie polecenia nauczyciela, wypowiedzi innych uczniów
• rozpoznaje proste intencje nadawcy, np. pytanie, prośbę, odmowę, przeprosiny
• wskazuje najważniejsze informacje w wysłuchanym niedługim tekście, zwłaszcza w jego warstwie dosłownej
• rozumie ogólny sens słuchanych utworów

CZYTANIE

• identyfikuje nadawcę i odbiorcę wypowiedzi w prostych tekstach literackich oraz typowych sytuacjach znanych uczniowi z doświadczenia i obserwacji
• rozpoznaje proste intencje nadawcy, np. pytanie, prośbę, odmowę, przeprosiny
• wskazuje najważniejsze informacje w odpowiednich akapitach przeczytanego tekstu, zwłaszcza w dosłownej warstwie tekstu i wyrażone wprost
• rozumie dosłowne znaczenie wyrazów w wypowiedzi
• rozumie ogólny sens czytanych utworów
• stara się czytać teksty płynnie i poprawnie pod względem artykulacyjnym

DOCIERANIE DO INFORMACJI – SAMOKSZTAŁCENIE

• sprawdza pisownię wyrazu w słowniku ortograficznym

ANALIZOWANIE I INTERPRETOWANIE TEKSTÓW KULTURY

• mówi o swoich reakcjach czytelniczych
• dostrzega zabiegi stylistyczne w utworach literackich, w tym funkcję obrazowania poetyckiego w liryce, z pomocą nauczyciela wskazuje epitet, porównanie, przenośnię, rymy
• wie, co tworzy rytm
• wskazuje wers, strofę, refren
• odróżnia fikcję od rzeczywistości
• odróżnia elementy fantastyczne od realistycznych
• określa wybrane elementy świata przedstawionego w utworze epickim, takie jak: czas, miejsce, bohaterowie, zdarzenia
• rozumie rolę osoby mówiącej w tekście (narrator)
• zna cechy baśni i legendy
• wyodrębnia komiks, film i spektakl spośród innych przekazów i tekstów kultury

II. Tworzenie wypowiedzi

MÓWIENIE

• nawiązuje i podtrzymuje kontakt werbalny z innymi uczniami i nauczycielem
• formułuje pytania i udziela prostych odpowiedzi pod względem konstrukcyjnym
• wypowiada komunikaty zawierające proste informacje
• wyraża wprost swoje intencje
• odróżnia sytuację oficjalną od nieoficjalnej i potrafi odpowiednio do sytuacji komunikacyjnej skierować prośbę, pytanie, odmowę, wyjaśnienie,
• stosuje zwroty grzecznościowe podczas rozmowy z osobą dorosłą i rówieśnikiem
• mówi na temat, opowiada o obserwowanych zdarzeniach, akcji książki, filmu
• za pomocą kilku zdań opisuje przedmiot, miejsce, krajobraz, postać, zwierzę
• za pomocą kilku prostych zdań opisuje obraz, ilustrację, plakat
• stosuje wyrazy o znaczeniu dosłownym
• wygłasza tekst utworu z pamięci

PISANIE

• stosuje wielką literę na początku wypowiedzenia i odpowiednie znaki interpunkcyjne na jego końcu
• zna podstawowe zasady dotyczące pisowni wielką literą oraz pisowni ó – u, rz – ż, ch – h
• dzieli wyrazy na sylaby, przenosi wyraz do następnego wersu
• uzupełnia prosty schemat, tabelę
• zna podstawowe zasady układu graficznego listu prywatnego, dialogu, ramowego planu wypowiedzi i z pomocą nauczyciela zapisuje list, dialog, układa plan ramowy wypowiedzi,
• zapisuje kilkuzdaniowe opowiadanie odtwórcze
• za pomocą kilku prostych zdań tworzy opis przedmiotu, miejsca, krajobrazu, postaci, zwierzęcia
• za pomocą kilku prostych zdań tworzy opis obrazu, ilustracji, plakatu
• stara się o estetykę zapisu wypowiedzi

III. Kształcenie językowe
Stosuje wiedzę językową w zakresie:
• słownictwa (np. dobiera wyrazy bliskoznaczne oraz wyrazy pokrewne w rodzinę wyrazów)
• składni (konstruuje poprawne zdania pojedyncze, stosuje wielkie litery na początku wypowiedzenia i odpowiednie znaki interpunkcyjne na końcu, rozróżnia zdania pojedyncze, złożone i równoważnik zdania, wskazuje orzeczenie w zdaniu, zna wypowiedzenia oznajmujące, rozkazujące i pytające)
• fleksji (wskazuje czasowniki, rzeczowniki, przymiotniki i przysłówki w zdaniu, przy pomocy nauczyciela określa formę odmiennych części mowy, odróżnia części mowy odmienne od nieodmiennych
• fonetyki (zna alfabet, dzieli wyrazy na litery, głoski i sylaby)

Ocenę dostateczną otrzymuje uczeń, który spełnia wymagania kryterialne na ocenę dopuszczającą oraz:

I. Kształcenie literackie i kulturowe

SŁUCHANIE

• słucha innych i uczestniczy w rozmowie, zadaje pytania, odpowiada
• wybiera najważniejsze informacje z wysłuchanego tekstu, tworzy prostą notatkę w formie tabeli, schematu, kilkuzdaniowej wypowiedzi
• powtarza swoimi słowami ogólny sens usłyszanej wypowiedzi, opowiada fabułę usłyszanej historii
• rozpoznaje nastrój słuchanych komunikatów

CZYTANIE

• identyfikuje nadawcę i odbiorcę wypowiedzi
• określa temat i główną myśl tekstu
• oddziela informacje ważne od drugorzędnych
• wybiera potrzebne informacje z instrukcji, tabeli, notatki, schematu
• wskazuje przenośne znaczenie wyrazów w wypowiedzi
• rozpoznaje cechy życzeń, ogłoszenia, instrukcji, przepisu
• wskazuje części składowe wypowiedzi: tytuł, wstęp, rozwinięcie, zakończenie, posługuje się akapitami
• poprawnie artykułuje i akcentuje wyrazy, stosuje intonację zdaniową podczas głośnego czytania utworów

DOCIERANIE DO INFORMACJI – SAMOKSZTAŁCENIE

• wybiera odpowiednie informacje ze słownika ortograficznego, encyklopedii, czasopisma, stron internetowych

ANALIZOWANIE I INTERPRETOWANIE TEKSTÓW KULTURY

• nazywa swoje reakcje czytelnicze
• nazywa zabiegi stylistyczne w utworach literackich (epitet, porównanie, przenośnia, rym), rozumie funkcję obrazowania poetyckiego w liryce
• dostrzega cechy wyróżniające teksty artystyczne (poetyckie i prozatorskie) oraz
użytkowe
• odróżnia autora od osoby mówiącej w utworze
• określa i nazywa elementy świata przedstawionego w utworze epickim, takie jak: czas, miejsce, bohaterowie, zdarzenia
• wskazuje cechy baśni i legendy w utworze
• rozpoznaje elementy rytmu: wers, zwrotka, rym, refren
• zna pojęcia: gra aktorska, dekoracja, kostiumy, rekwizyty, inscenizacja, scena, widownia, próba
• przypisuje cechy bohaterom oraz ocenia ich postawy w odniesieniu do takich wartości, jak np. miłość – nienawiść, przyjaźń – wrogość
• odczytuje sens utworów na poziomie semantycznym (dosłownym)
• odczytuje morał baśni

II. Tworzenie wypowiedzi

MÓWIENIE

• świadomie uczestniczy w sytuacji komunikacyjnej
• dostosowuje wypowiedź do adresata i sytuacji, świadomie dobiera różne typy wypowiedzeń prostych i rozwiniętych, wypowiedzenia oznajmujące, pytające i rozkazujące
• formułuje pytania otwarte
• udziela odpowiedzi w formie zdań złożonych
• wypowiada się w kilku logicznie ze sobą połączonych zdaniach na tematy związane
z codziennością, otaczającą rzeczywistością, lekturą
• stosuje zwroty grzecznościowe i odpowiednie konstrukcje składniowe (np. tryb przypuszczający) podczas rozmowy z osobą dorosłą i rówieśnikiem
• wskazuje wyrazy o znaczeniu dosłownym i metaforycznym
• składa życzenia, tworzy wypowiedź o cechach instrukcji, np. zasady gry
• wypowiada się w sposób uporządkowany: opowiada zdarzenia w porządku
chronologicznym, streszcza utwory fabularne
• opisuje przedmiot, miejsce, krajobraz, postać, zwierzę, obraz, ilustrację, plakat, stosując słownictwo określające umiejscowienie w przestrzeni
• dobiera wyrazy bliskoznaczne i przeciwstawne
• recytuje utwór poetycki, oddając jego ogólny nastrój i sens
• stosuje zasady poprawnej wymowy i akcentowania wyrazów rodzimych
• posługuje się pozawerbalnymi środkami wypowiedzi (mimiką, gestem)

PISANIE

• stosuje podstawowe zasady ortografii dotyczące pisowni ó – u, rz – ż, ch – h i interpunkcji
• odróżnia nazwy własne od pospolitych i potrafi zastosować odpowiednie zasady dotyczące pisowni wielką literą
• dzieli wyrazy na głoski i litery, rozróżnia funkcję zmiękczającą i sylabotwórczą i
w typowych przykładach
• konstruuje i zapisuje kilkuzdaniowe wypowiedzi poprawne pod względem logiczno-składniowym
• używa wypowiedzeń pojedynczych i złożonych
• w zależności do adresata i sytuacji świadomie dobiera wypowiedzenia oznajmujące, pytające i rozkazujące
• zapisuje pytania otwarte
• udziela odpowiedzi w formie zdań złożonych
• samodzielnie zapisuje dialog
• dzieli wypowiedzi na części kompozycyjne
• tworzy ramowy plan wypowiedzi
• układa opowiadanie odtwórcze
• redaguje notatkę w formie prostego schematu, tabeli, planu
• zapisuje prostą instrukcję, np. przepis kulinarny, zasady gry
• tworzy opis przedmiotu, miejsca, krajobrazu, postaci, zwierzęcia, obrazu,
• ilustracji, plakatu, stosując słownictwo określające umiejscowienie w przestrzeni
• w liście prywatnym, dialogu, zaproszeniu stosuje odpowiedni układ graficzny

III. Kształcenie językowe

• Stosuje wiedzę językową w zakresie:
* słownictwa (wykorzystuje wyrazy bliskoznaczne i przeciwstawne w tworzonym tekście, tworzy rodzinę wyrazów)
* składni (konstruuje zdania pojedyncze proste i rozwinięte oraz wypowiedzenia złożone i równoważniki zdań, używa różnych typów wypowiedzeń: oznajmujących, rozkazujących, pytających, wykrzyknikowych)
* fleksji (określa formę gramatyczną czasowników, rzeczowników, przymiotników; łączy wypowiedzenia składowe za pomocą spójnika w wypowiedzenie złożone; poprawnie zapisuje formy bezokoliczników oraz formy rodzaju męskoosobo- wego i niemęskoosobowego czasowników w czasie przyszłym i przeszłym)
* fonetyki (wykorzystuje umiejętność dzielenia wyrazów na sylaby przy przeno- szeniu wyrazów do następnej linijki)
• stosuje zasady estetycznego zapisu tekstu

Ocenę dobrą otrzymuje uczeń, który spełnia wymagania kryterialne na ocenę dostateczną oraz:

I. Kształcenie literackie i kulturowe

SŁUCHANIE

• koncentruje uwagę podczas słuchania dłuższych wypowiedzi innych, a zwłaszcza odtwarzanych utworów
• odróżnia informacje ważne od mniej ważnych
• na podstawie słuchanego tekstu tworzy samodzielną notatkę: rysuje plan, ilustracje do tekstu, formułuje pytania
• właściwie odbiera intencje nadawcy komunikatu
• odczytuje przenośny sens wysłuchanych utworów poetyckich i prozatorskich

CZYTANIE

• wyszukuje w wypowiedzi informacje wyrażone pośrednio
• rozumie funkcję akapitu
• oddziela informacje ważne od drugorzędnych
• wybiera i wykorzystuje informacje z instrukcji, tabeli, notatki, schematu
• wskazuje przenośne znaczenie wyrazów w wypowiedzi oraz samodzielnie tłumaczy przenośne znaczenie wybranych wyrazów, związków wyrazów w wypowiedzi
• wskazuje typowe elementy konstrukcyjne i stylistyczne w zaproszeniach, życzeniach, ogłoszeniach, instrukcjach, przepisach
• rozumie funkcje części składowych wypowiedzi: tytuł, wstęp, rozwinięcie, zakończenie
• głośno czyta utwory, uwzględniając zasady poprawnej artykulacji i intonacji

DOCIERANIE DO INFORMACJI – SAMOKSZTAŁCENIE

• wybiera informacje niewyrażone wprost z różnych źródeł, np. czasopism, stron internetowych

ANALIZOWANIE I INTERPRETOWANIE TEKSTÓW KULTURY

• uzasadnia swoje reakcje czytelnicze
• analizuje elementy świata przedstawionego w utworze epickim, takie jak: czas,
miejsce, bohaterowie, zdarzenia
• identyfikuje baśń i legendę
• rozumie podstawową funkcję wersu, zwrotki, rymu
• rozumie funkcję akapitu jako logicznie wyodrębnionej całości w tekście
• objaśnia znaczenia porównań i przenośni w tekście
• wyodrębnia elementy dzieła filmowego, odróżnia film animowany i aktorski
• charakteryzuje i ocenia bohaterów oraz ich postawy odnoszące się do takich wartości, jak np. miłość – nienawiść, przyjaźń – wrogość
• odczytuje przesłanie utworu

II. Tworzenie wypowiedzi

MÓWIENIE

• przedstawia własne zdanie w rozmowie
• świadomie dobiera intonację zdaniową
• udziela odpowiedzi w formie krótkiej wypowiedzi
• uczestniczy w rozmowie związanej z lekturą, filmem czy codziennymi sytuacjami
• łączy za pomocą odpowiednich spójników współrzędne związki wyrazowe w zdaniu
• wypowiada się w roli świadka i uczestnika zdarzeń
• stosuje poprawne formy gramatyczne rzeczownika, przymiotnika, czasownika
• gromadzi wyrazy określające i nazywające cechy charakteru na podstawie zachowań
i postaw
• wypowiada się logicznie i w sposób uporządkowany: opowiada zdarzenia w porządku chronologicznym, streszcza utwory fabularne, świadomie wykorzystuje
wyrazy określające następstwo czasowe, zwłaszcza przysłówki
• w sposób uporządkowany opisuje przedmiot, miejsce, krajobraz, postać, zwierzę, obraz, ilustrację, plakat, stosując słownictwo służące do formułowania ocen, opinii, emocji i uczuć
• objaśnia znaczenia dosłowne i metaforyczne wyrazów
• odróżnia wyrazy pokrewne od synonimówwygłasza tekst poetycki z pamięci, posługując się pauzą, barwą głosu
• stosuje się do zasad właściwego akcentowania wyrazów i intonowania wypowiedzeń

PISANIE

• stosuje poznane zasady ortografii dotyczące pisowni ó – u, rz – ż, ch – h i interpunkcji oraz potrafi je zastosować w sytuacjach nietypowych (np. wykorzystać wiedzę o wyrazach pochodnych i rodzinie wyrazów)
• w kilkuzdaniowych wypowiedziach związanych z lekturą, filmem czy codziennymi sytuacjami łączy za pomocą odpowiednich spójników współrzędne związki wyrazowe
i stosuje się do zasad interpunkcji
• w wypowiedziach stosuje poprawne formy gramatyczne rzeczownika, przymiotnika, czasownika
• w tekstach świadomie stosuje wyrazy bliskoznaczne
• w wypowiedziach gromadzi wyrazy określające i nazywające cechy charakteru na podstawie zachowań i postaw
• układa życzenia, zapisuje przepis, instrukcję, ogłoszenie
• stosuje akapit jako znak logicznego wyodrębnienia fragmentów wypowiedzi
• pisze logiczne i uporządkowane pod względem chronologicznym opowiadanie, streszcza utwory fabularne, świadomie wykorzystuje wyrazy określające następstwo czasowe, zwłaszcza przysłówki; opowiada z perspektywy świadka i uczestnika zdarzeń
• zapisuje dialog w opowiadaniu
• w sposób uporządkowany opisuje przedmiot, miejsce, krajobraz, postać, zwierzę,
obraz, ilustrację, plakat, stosując słownictwo służące do formułowania ocen i opinii, emocji i uczuć
• dostrzega błędy ortograficzne i interpunkcyjne w tworzonej wypowiedzi i je poprawia

III. Kształcenie językowe

• Umiejętnie stosuje wiedzę językową w zakresie:
* słownictwa (wzbogaca tworzony tekst wyrazami bliskoznacznymi i przeciwstawnymi)
* składni (stosuje różnorodne typy zdań: pojedyncze i złożone oraz równoważniki; celowo używa różnych typów wypowiedzeń: pytających, oznajmujących, wykrzyknikowych, rozkazujących w zależności od sytuacji komunikacyjnej; stosuje się do zasad poprawnej interpunkcji)
* fleksji (używa odmiennych części mowy w poprawnych formach)
* fonetyki (stosuje wiadomości z zakresu podziału wyrazów na litery, głoski i sylaby
w poprawnym ich zapisie)

Ocenę bardzo dobrą otrzymuje uczeń, który spełnia wymagania kryterialne na ocenę dobrą oraz:

I. Kształcenie literackie i kulturowe

SŁUCHANIE

• przekazuje treść wysłuchanych wypowiedzi
• odczytuje przenośny sens wysłuchanych utworów prozatorskich i poetyckich
• wyraża swoje zdanie na temat wysłuchanego komunikatu
• nazywa intencje nadawcy komunikatu

CZYTANIE

• wyszukuje w wypowiedzi informacje wyrażone pośrednio i wykorzystuje je
w wypowiedzi np. opisującej lub oceniającej postać fikcyjną lub rzeczywistą
• oddziela informacje ważne od drugorzędnych i wykorzystuje je w odczytywaniu
znaczeń dosłownych i przenośnych
• odczytuje i wykorzystuje treści zawarte w artykule, instrukcji, przepisie, tabeli, schemacie
i notatce
• wskazuje i odczytuje przenośne znaczenie wyrazów w wypowiedzi
• wskazuje typowe elementy konstrukcyjne i stylistyczne w życzeniach, ogłoszeniach, instrukcjach, przepisach
• ma świadomość konstrukcji wypowiedzi i rozumie funkcje takich części składowych wypowiedzi, jak tytuł, wstęp, rozwinięcie, zakończenie
• głośno czyta utwory, wykorzystując umiejętność poprawnej artykulacji i intonacji, aby oddać sens odczytywanego tekstu

DOCIERANIE DO INFORMACJI – SAMOKSZTAŁCENIE

• wybiera informacje wyrażone pośrednio w różnych źródłach, np. czasopismach, stronach internetowych; konfrontuje je z innymi źródłami

ALIZOWANIE I INTERPRETOWANIE TEKSTÓW KULTURY

• konfrontuje swoje reakcje czytelnicze z innymi odbiorcami
• objaśnia funkcję analizowanych elementów świata przedstawionego w utworze
epickim
• wykorzystuje wiedzę na temat wersu, zwrotki, rymu do interpretacji utworu
• objaśnia funkcję epitetów, porównań i przenośni w tekście
• wyróżnia wśród przekazów audiowizualnych programy informacyjne, rozrywkowe, reklamy
• charakteryzuje i ocenia bohaterów oraz ich postawy odnoszące się do takich wartości, jak np. miłość – nienawiść, przyjaźń – wrogość; konfrontuje sytuację bohaterów z własnymi doświadczeniami

II. Tworzenie wypowiedzi

MÓWIENIE

• uzasadnia własne zdanie w rozmowie, podaje odpowiednie przykłady, stosuje się do reguł grzecznościowych
• rozpoczyna i podtrzymuje rozmowę na temat lektury czy dzieła filmowego
• udziela wyczerpujących wypowiedzi poprawnych pod względem konstrukcyjnym
i stylistycznym
• w rozmowie związanej z lekturą, filmem czy codziennymi sytuacjami stosuje frazeologizmy związane z omawianą tematyką
• poprawnie stosuje formy czasu teraźniejszego oraz formy rodzaju męskoosobowego
i niemęskoosobowego w czasie przeszłym i przyszłym
• w opisie dzieła kultury stosuje słownictwo wyrażające stosunek odbiorcy wobec dzieła
• interpretuje przenośne treści utworów poetyckich przewidzianych w programie nauczania
• zaznacza akcenty logiczne, stosuje pauzy, dostosowuje tempo recytacji do treści utworu
• wzbogaca komunikat pozawerbalnymi środkami wypowiedzi
• dokonuje samokrytyki wypowiedzi i doskonali ją pod względem konstrukcji i języka

PISANIE

• komponuje poprawne pod względem ortograficznym, interpunkcyjnym, fleksyjnym, składniowym wypowiedzi o przejrzystej, logicznej kompozycji z uwzględnieniem akapitów
• uzasadnia własne zdanie, podaje odpowiednie przykłady, np. z lektury
• udziela wyczerpujących wypowiedzi poprawnych pod względem konstrukcyjnym
i stylistycznym
• w wypowiedziach związanych z lekturą, filmem czy codziennymi sytuacjami stosuje frazeologizmy związane z omawianą tematyką
• komponuje i przekształca plan wypowiedzi
• pisze opowiadanie twórcze, list z perspektywy bohatera, baśń
• w opisie dzieła kultury stosuje słownictwo wyrażające stosunek odbiorcy wobec dzieła
dokonuje samodzielnej autokorekty napisanego tekstu

III. Kształcenie językowe
• Sprawnie stosuje wiedzę językową w zakresie:
* słownictwa (dba o poprawność słownikową tworzonych wypowiedzi, odpowiednio dobiera wyrazy bliskoznaczne i przeciwstawne, wzbogacając tekst w zależności od formy wypowiedzi i sytuacji komunikacyjnej)
* składni (tworzy ciekawe pod względem składniowym wypowiedzi, stosuje się do zasad poprawności logiczno-składniowej, dba o poprawną interpunkcję wypowiedzeń złożonych)
* fleksji (w wypowiedziach stosuje w poprawnych formach odmienne i nieodmienne części mowy przewidziane w programie nauczania, w tym poprawnie stosuje formy czasu teraźniejszego oraz formy rodzaju męskoosobowego i niemęskoosobowego w czasie przeszłym i przyszłym)
* fonetyki (biegle stosuje wiadomości z zakresu fonetyki i wykorzystuje je w poprawnym zapisie wyrazów)

Ocenę celującą otrzymuje uczeń, który spełnia wymagania kryterialne na ocenę bardzo dobrą oraz:

I. Kształcenie literackie i kulturowe

SŁUCHANIE

odczytuje i wyjaśnia przenośny sens wysłuchanych utworów poetyckich i prozatorskich

CZYTANIE

• czyta ze zrozumieniem na poziomie semantycznym i krytycznym, również teksty spoza listy lektur
• wykorzystuje treści zawarte w artykułach, instrukcjach, przepisach, tabelach, schematach i notatkach w tworzeniu własnych wypowiedzi
• odczytuje głośno utwory poetyckie i prozatorskie i je interpretuje

DOCIERANIE DO INFORMACJI- SAMOKSZTAŁCENIE

• wybiera i wykorzystuje informacje z różnych źródeł (np. czasopism, stron internetowych) we własnych wypowiedziach o charakterze informacyjnym lub oceniającym

ANALIZOWANIE I INTERPRETOWANIE TEKSTÓW KULTURY

• porównuje funkcję analizowanych elementów świata przedstawionego w różnych utworach epickich
• wskazuje elementy baśni i legendy w innych tekstach kultury
• dostrzega różnice między celem programów informacyjnych, rozrywkowych, reklam
• odnosi się do postaw bohaterów fikcyjnych i opisuje otaczającą ich rzeczywistość

II. Tworzenie wypowiedzi

MÓWIENIE
• przedstawia własne stanowisko w związku ze sposobem rozwiązania problemu, wykonania zadania
• podejmuje rozmowę na temat przeczytanej lektury/dzieła także spoza kanonu lektur przewidzianych programem nauczania w klasie czwartej; omawia je w odniesieniu do innych dzieł także spoza kanonu lektur
• interpretuje metaforyczne i symboliczne treści utworów literackich i plastycznych

PISANIE

• tworzy samodzielne wypowiedzi cechujące się ciekawym ujęciem tematu, poprawną konstrukcją oraz właściwym doborem środków językowych
• wykazuje się szczególną dbałością o poprawność ortograficzną, interpunkcyjną,
• fleksyjną i składniową oraz estetykę zapisu wypowiedzi

III. Kształcenie językowe

• świadomie stosuje wiedzę językową w zakresie treści materiałowych przewidzianych programem nauczania słownictwa, składni, fleksji i fonetyki

OGÓLNEKRYTERIA OCENIANIA
DLA KLASY V

niedostateczny

• poziomumiejętnościiwiadomościobjętychwymaganiamiedukacyjnymiklasy piątejuniemożliwiaosiąganiecelówpolonistycznych
• uczeńniepotrafiwykonaćzadańoniewielkimpoziomietrudności

dopuszczający

• poziomumiejętnościiwiadomościobjętychwymaganiamiedukacyjnymiklasy piątejumożliwia osiąganiecelówpolonistycznych
• uczeńpotrafiwykonaćzadaniateoretyczneipraktyczneoniewielkimpoziomie trudności

dostateczny

• poziomzdobytych umiejętnościiwiadomościobjętychwymaganiamiedukacyjnymiklasypiątejpozwalanarozwijaniekompetencjiujętychwprogramie iwynikających
  zpodstawyprogramowej
• uczeńwykonujezadaniateoretyczneipraktycznetypoweośrednimpoziomie trudnościujętychwprogramieiwynikającychzpodstawyprogramowej

dobry

• uczeńpoprawniestosujewiadomościiumiejętnościujętewprogramienauczania
  iwynikającezpodstawyprogramowej,rozwiązujesamodzielnietypowezadania teoretyczneipraktyczne

bardzodobry

• uczeńsprawniesięposługujezdobytymiwiadomościami,rozwiązujesamodzielnieproblemyteoretyczneipraktyczneujętewprogramienauczaniaiwynikające zpodstawyprogramowej,potrafizastosowaćpoznanąwiedzędorozwiązywania zadań iproblemów
  wnowych sytuacjach

celujący

• uczeńbieglesięposługujezdobytymiwiadomościami i umiejętnościami w rozwiązywaniu problemówteoretycznychipraktycznychobjętychprogramemnauczaniaiwynikających
  zpodstawyprogramowej, proponuje rozwiązania nietypowe; jest twórczy, rozwija własne uzdolnienia

SZCZEGÓŁOWE KRYTERIA OCENIANIA DLA KLASY V

Ocenę niedostateczną otrzymuje uczeń, który nie spełnia wymagań kryterialnych na ocenę dopuszczającą.

Ocenę dopuszczającą otrzymuje uczeń, który:

I. Kształcenie literackie i kulturowe

SŁUCHANIE

• skupia uwagę na krótkich wypowiedziach innych osób, rozumie ogólny sens słuchanych utworów, rozumie polecenia nauczyciela, wypowiedzi innych uczniów
• wskazuje najważniejsze informacje w wysłuchanym tekście, zwłaszcza w jego warstwie dosłownej, rozpoznaje proste intencje nadawcy
• reaguje na wypowiedzi innych werbalnie i niewerbalnie (mimiką, gestem, postawą)

CZYTANIE

• identyfikuje nadawcę i odbiorcę wypowiedzi w prostych tekstach literackich oraz typowych sytuacjach znanych uczniowi z doświadczenia i obserwacji
• rozpoznaje proste intencje nadawcy, np. pytanie, prośbę, odmowę, przeprosiny, zaproszenie
• wskazuje najważniejsze informacje w odpowiednich fragmentach przeczytanego tekstu,zwłaszcza w dosłownej warstwie tekstu i wyrażone wprost
• odczytuje informacje zamieszczone na przykład w słowniczku przy tekście, przy obrazie
• rozumie ogólny sens czytanych utworów
• czyta teksty płynnie, stara się czytać je poprawnie pod względem artykulacyjnym
• stara się poprawnie akcentować wyrazy
• samodzielnie lub z niewielką pomocą nauczyciela lub uczniów wskazuje części składowe wypowiedzi: tytuł, wstęp, rozwinięcie, zakończenie, posługuje się akapitami
• rozpoznaje następujące formy wypowiedzi: życzenia, ogłoszenie, instrukcję, przepis
• wybiera najważniejsze informacje z instrukcji, tabeli, notatki, schematu

DOCIERANIE DO INFORMACJI – SAMOKSZTAŁCENIE

• wie, jakiego typu informacje znajdują się w słowniku ortograficznym, słowniku wyrazów bliskoznacznych i poprawnej polszczyzny
• potrafi sprawdzać pisownię wyrazu w słowniku ortograficznym
• pod kierunkiem nauczyciela odszukuje wyrazy w słowniku wyrazów bliskoznacznych
  i sprawdza użycie związków w słowniku poprawnej polszczyzny

ANALIZOWANIE I INTERPRETOWANIE TEKSTÓW KULTURY

• mówi o swoich reakcjach czytelniczych
• dostrzega zabiegi stylistyczne w utworach literackich, w tym funkcję obrazowania poetyckiego w liryce
• z pomocą nauczyciela wskazuje apostrofę, powtórzenia, zdrobnienia, obrazy poetyckie, uosobienie, ożywienie, wyraz dźwiękonaśladowczy
• zna pojęcia: autor, adresat i bohater wiersza
• odróżnia teksty użytkowe od literackich
• odróżnia utwory pisane wierszem i prozą
• krótko mówi o wybranych elementach świata przedstawionego w utworze epickim, takie jak: bohater, akcja, wątek, fabuła, wie, czym jest punkt kulminacyjny
• rozumie rolę osoby mówiącej w tekście (narrator)
• rozpoznaje na znanych z lekcji tekstach mit, bajkę, przypowieść i nowelę, podaje z pomocą nauczyciela ich główne cechy
• zna pojęcie morał, wyjaśnia go z pomocą nauczyciela
• zna pojęcia: wers, zwrotka, rym, refren, rytm
• wyodrębnia słuchowisko, plakat społeczny, przedstawienie i film spośród innych przekazów
  i tekstów kultury
• przypisuje podstawowe cechy bohaterom oraz ocenia ich postawy w odniesieniu do takich wartości, jak np. miłość – nienawiść, przyjaźń – wrogość
• z pomocą nauczyciela podejmuje próby odczytania sensu metaforycznego utworów

II. Tworzenie wypowiedzi

MÓWIENIE

• nawiązuje i podtrzymuje kontakt werbalny z innymi uczniami i nauczycielem, stosuje się do podstawowych reguł grzecznościowych właściwych podczas rozmowy z osobą dorosłą i rówieśnikiem
• odróżnia sytuację oficjalną od nieoficjalnej i potrafiodpowiednio do typowej sytuacji komunikacyjnej skierować prośbę, pytanie, odmowę, wyjaśnienie, zaproszenie
• formułuje proste pytania i udziela prostych odpowiedzi pod względem konstrukcyjnym, stosuje wyrazy o znaczeniu dosłownym
• mówi na temat, opowiada o obserwowanych zdarzeniach, akcji książki, filmu
• wypowiada komunikaty zawierające proste informacje
• wyraża wprost swoje intencje
• w kilku zdaniach opisuje obraz, ilustrację, plakat oraz przedmiot, miejsce, postać, zwierzę itp.
• wygłasza tekst utworu z pamięci
• posługuje się pozawerbalnymi środkami wypowiedzi (mimiką, gestem)
• stara się poprawnie wymawiać i akcentować wyrazy
• składa skonwencjonalizowane życzenia, tworzy w punktach krótką wypowiedź
  o cechach instrukcji, np. zasady gry

PISANIE

• stosuje wielką literę na początku wypowiedzenia i odpowiednie znaki interpunkcyjne na jego końcu, dwukropek przy wyliczeniu, przecinek, myślnik w zapisie dialogu; dzieli wyrazy na sylaby, przenosi wyraz do następnego wersu
• poprawnie zapisuje głoski miękkie
• zna i próbuje stosować podstawowe zasady dotyczące pisowni wielką literą oraz pisowni ó–u, rz–ż, ch–h
• zna podstawowe zasady dotyczące pisowni nie z rzeczownikami, przymiotnikami, przysłówkami, liczebnikami i czasownikami
• odróżnia nazwy własne od pospolitych i stara się stosować odpowiednie zasady dotyczące pisowni wielką literą
• zna i próbuje stosować podstawowe zasady układu graficznego listu oficjalnego, wywiadu, ramowego i szczegółowego planu wypowiedzi, ogłoszenia, zaproszenia, instrukcji, przepisu kulinarnego, dziennika, pamiętnika, notatki, streszczenia
• z pomocą nauczyciela zapisuje list oficjalny, wywiad, plan ramowy i szczegółowy, ogłoszenie, zaproszenie, instrukcję, przepis kulinarny, kartki z dziennika i pamiętnika, notatkę i streszczenie
• pisze krótkie opowiadanie odtwórcze i twórcze, dba o następstwo zdarzeń
• tworzy kilkuzdaniowy opis obrazu, rzeźby i plakatu
• stara się stosować akapit jako znak logicznego wyodrębnienia fragmentów wypowiedzi
• stara się, by wypowiedzi były czytelne
• konstruuje i zapisuje kilkuzdaniowe wypowiedzi poprawne pod względem logicznym, stara się, by były one poprawne pod względem językowym
• przepisuje cytat w cudzysłowie

III. Kształcenie językowe

Zna podstawową wiedzę językową w zakresie:

• słownictwa (np. rozpoznaje zdrobnienia, potrafi dobrać parami wyrazy bliskoznaczne, stara się tworzyć poprawne związki wyrazowe)
• składni – konstruuje poprawne zdania pojedyncze, stosuje wielkie litery na początku wypowiedzenia i odpowiednie znaki interpunkcyjne na końcu, rozróżnia zdania pojedyncze rozwinięte i nierozwinięte, złożone i równoważnik zdania, wskazuje podmiot i orzeczenie w typowym zdaniu, zna wypowiedzenia oznajmujące, rozkazujące i pytające, neutralne i wykrzyknikowe, wskazuje w zdaniu wyrazy, które łączą się ze sobą, rozpoznaje określenia rzeczownika i czasownika
• fleksji – odmienia według wzoru lub z niewielką pomcą nauczyciela rzeczownik, czasownik, przymiotnik, liczebnik, zaimek, potrafi podać przykłady zaimków, wskazuje czasowniki w różnych czasach, trybach, rzeczowniki własne i pospolite, przymiotniki, przysłówki i zaimki w zdaniu, przy pomocy nauczyciela określa formę odmiennych części mowy, oddziela temat od końcówki w wyrazach znanych z lekcji, stopniuje przymiotniki i przysłówki, odróżnia części mowy odmienne od nieodmiennych, rozpoznaje formy nieosobowe czasownika (bezokolicznik, formy zakończone na -no, -to), przyimek, partykułę i wykrzyknik
• fonetyki – zna alfabet, odróżnia głoskę od litery, z pomocą nauczyciela dzieli głoski na twarde i miękkie, dźwięczne i bezdźwięczne, podaje przykłady głosek ustnych
  i nosowych, dzieli wyrazy znane z lekcji na głoski, dzieli wyrazy litery i sylaby, zna podstawowe reguły akcentowania wyrazów w języku polskim, stara się je stosować

Ocenę dostateczną otrzymuje uczeń, który spełnia wymagania kryterialne na ocenę dopuszczającą oraz:

I. Kształcenie literackie i kulturowe

SŁUCHANIE

• słucha innych ze zrozumieniem, uczestniczy w rozmowie, zadaje pytania, odpowiada
• wybiera najważniejsze informacje z wysłuchanego tekstu, tworzy prostą notatkę
  w formie tabeli, schematu, kilkuzdaniowej wypowiedzi, rozpoznaje nastrój słuchanych komunikatów
• powtarza swoimi słowami ogólny sens usłyszanej wypowiedzi, opowiada fabułę usłyszanej historii, formułuje pytania

CZYTANIE

• identyfikuje nadawcę i odbiorcę wypowiedzi w omawianych w klasie tekstach literackich oraz sytuacjach znanych uczniowi z doświadczenia
• rozpoznaje dosłowne intencje nadawcy
• przytacza informacje z odpowiednich fragmentów przeczytanego tekstu,zwłaszcza
  w dosłownej warstwie tekstu i wyrażone wprost
• określa temat i główną myśl tekstu, zwłaszcza na poziomie dosłownym
• czyta teksty płynnie i poprawnie pod względem artykulacyjnym
• poprawnie akcentuje i artykułuje większość wyrazów, stosuje intonację zdaniową podczas głośnego czytania utworów
• w prostych tekstach oddziela fakty od opinii
• wskazuje części składowe wypowiedzi: tytuł, wstęp, rozwinięcie, zakończenie, posługuje się akapitami
• rozpoznaje cechy życzeń, ogłoszenia, instrukcji, przepisu
• wybiera potrzebne informacje z instrukcji, tabeli, notatki, schematu
• wskazuje przenośne znaczenie wyrazów w wypowiedzi

DOCIERANIE DO INFORMACJI – SAMOKSZTAŁCENIE

• sprawdza pisownię wyrazu w słowniku ortograficznym
• potrafi wybrać odpowiednie informacje ze słownika wyrazów bliskoznacznych, słownika poprawnej polszczyzny, encyklopedii, czasopisma, stron internetowych

ANALIZOWANIE I INTERPRETOWANIE TEKSTÓW KULTURY

• nazywa swoje reakcje czytelnicze
• nazywa zabiegi stylistyczne w utworach literackich: apostrofa, powtórzenia, zdrobnienie, uosobienie, ożywienie, podmiot liryczny, (także zbiorowy), wyraz dźwiękonaśladowczy
• z niewielką pomocą nauczyciela odróżnia autora, adresata i bohatera wiersza
• dostrzega funkcję obrazowania poetyckiego w liryce
• dostrzega cechy wyróżniające teksty artystyczne (poetyckie i prozatorskie) i użytkowe
• określa i nazywa elementy świata przedstawionego w utworze epickim, takie jak: wątek, akcja, fabuła, punkt kulminacyjny
• rozumie rolę osoby mówiącej w tekście (narrator), rozpoznaje narratora pierwszo-
  i trzecioosobowego
• wskazuje cechy mitu, bajki, przypowieści i noweli w utworze
• samodzielnie cytuje morał bajki i sens przypowieści
• rozpoznaje elementy rytmu: wers, zwrotkę, rym, refren
• wyodrębnia słuchowisko, plakat społeczny, przedstawienie i film spośród innych przekazów
  i tekstów kultury, odczytuje je na poziomie dosłownym
• zna pojęcia: gra aktorska, reżyser, adaptacja, ekranizacja, a także odmiany filmu
• przypisuje cechy bohaterom oraz ocenia ich postawy w odniesieniu do takich wartości, jak np. miłość – nienawiść, przyjaźń – wrogość
• opowiada, streszcza przeczytane teksty, odczytuje sens omawianych utworów na poziomie metaforycznym

II. Tworzenie wypowiedzi

MÓWIENIE

• świadomie uczestniczy w sytuacji komunikacyjnej, stosując się do reguł grzecznościowych; używa odpowiednich konstrukcji składniowych (np. trybu przypuszczającego lub zdań pytających) podczas rozmowy z osobą dorosłą
  i rówieśnikiem, a także w różnych sytuacjach oficjalnych i nieoficjalnych
• w typowych sytuacjach dostosowuje wypowiedź do adresata i sytuacji, świadomie dobiera różne typy wypowiedzeńprostych i rozwiniętych, wypowiedzenia oznajmujące, pytające i rozkazujące
• formułuje pytania otwarte
• udziela odpowiedzi w formie zdań złożonych
• wypowiada się w logicznie ze sobą połączonych zdaniach na tematy związane
  z codziennością, otaczającą rzeczywistością, lekturą, filmem itp.
• wypowiada się w sposób uporządkowany: opowiada zdarzenia w porządku chronologicznym, streszcza utwory fabularne, zdaje relację z wydarzenia
• opisuje obraz, ilustrację, plakat oraz przedmiot, miejsce, stosując słownictwo określające umiejscowienie w przestrzeni; krótko, ale w sposób uporządkowany opisuje postać, zwierzę, przedmiot itp.
• recytuje utwory poetyckie, oddając jego ogólny nastrój i sens
• stosuje zasady poprawnej wymowy i akcentowania wyrazów rodzimych
• składa życzenia, tworzy krótką wypowiedź o cechach instrukcji, np. zasady gry
• wskazuje wyrazy o znaczeniu dosłownym i metaforycznym
• dobiera wyrazy bliskoznaczne i przeciwstawne, z reguły stosuje poprawne związki wyrazowe
• posługuje się pozawerbalnymi środkami wypowiedzi (mimiką, gestem)

PISANIE

• stosuje wielką literę na początku wypowiedzenia i odpowiednie znaki interpunkcyjne na jego końcu, najczęściej stosuje podstawowe reguły interpunkcyjne dotyczące używania przecinka (np. przecinek przy wymienianiu) i dwukropka, myślnika w zapisie dialogu; dzieli wyrazy na sylaby, przenosi wyraz do następnego wersu
• poprawnie zapisuje głoski miękkie, zna i najczęściej stosuje podstawowe zasady dotyczące pisowni ó–u, rz–ż, ch–h, pisowni nie z rzeczownikami, przymiotnikami, przysłówkami, liczebnikami i czasownikami, cząstki -by z czasownikami
• potrafi wymienić najważniejsze wyjątki od poznanych reguł ortograficznych
• odróżnia nazwy własne od pospolitych i potrafizastosować odpowiednie zasady dotyczące pisowni wielką literą
• zna i stosuje podstawowe zasady układu graficznego listu oficjalnego, wywiadu, ramowego i szczegółowego planu wypowiedzi, ogłoszenia, zaproszenia, instrukcji, przepisu kulinarnego, dziennika, pamiętnika notatki, streszczenia
• zapisuje, uzwględniając większość niezbędnych elementów, krótki list oficjalny, kilkuzdaniowy wywiad, plan ramowy i (z pomocą nauczyciela) szczegółowy, ogłoszenie, zaproszenie, instrukcję, przepis kulinarny, kartkę z dziennika i pamiętnika, notatkę (np. w tabeli) i proste krótkie streszczenie
• układa opowiadanie odtwórcze i twórcze, zachowując właściwą kolejność zdarzeń, wprowadza podstawowe elementy opisu świata przedstawionego
• tworzy na ogół poprawny opis obrazu, rzeźby i plakatu, stosując słownictwo określające umiejscowienie w przestrzeni
• stosuje co najmniej trzy akapity jako znak logicznego wyodrębnienia fragmentów wypowiedzi (wstęp, rozwinięcie, zakończenie)
• na ogół zachowuje estetykę zapisu wypowiedzi
• konstruuje i zapisuje kilkuzdaniowe wypowiedzi poprawne pod względem logiczno-składniowym
• używa wypowiedzeń pojedynczych i złożonych
• w zależności od adresata i sytuacji świadomie dobiera wypowiedzenia oznajmujące, pytające i rozkazujące
• udziela odpowiedzi w formie zdań złożonych
• stara się dostrzegać błędy ortograficzne i interpunkcyjne w tworzonej wypowiedzi i je poprawiać
• wyszukuje cytaty i zapisuje je w cudzysłowie

III. Kształcenie językowe

W typowych sytuacjach stosuje wiedzę językową w zakresie:

• słownictwa – wykorzystuje zdrobnienia, wyrazy bliskoznaczne i przeciwstawne
  w tworzonym tekście, tworzy poprawne związki wyrazowe
• składni – rozpoznaje i konstruuje zdania pojedyncze nierozwinięte i rozwinięte oraz wypowiedzenia złożone i równoważniki zdań, używa różnych typów wypowiedzeń: oznajmujących, rozkazujących, pytających, wykrzyknikowych; neutralnych, wskazuje podmiot i orzeczenie, łączy w związki wyrazowe wyrazy w zdaniu, rozpoznaje określenia rzeczownika i czasownika, konstruuje wykres zdania pojedynczego
• fleksji – rozpoznaje i odmienia typowe rzeczowniki (własne, pospolite), czasowniki, przymiotniki, liczebniki, zaimki, określa formę gramatyczną czasowników w różnych czasach, trybach, rozpoznaje na typowych przykładach typy liczebników, podaje przykłady zaimków i wyjaśnia ich funkcję, oddziela temat od końcówki w typowych wyrazach odmiennych, stopniuje przymiotniki i przysłówki, używa przyimków do określenia relacji czasowych i przestrzennych; poprawnie zapisuje czasowniki z cząstką -by, rozpoznaje formy nieosobowe czasownika (bezokolicznik, formy zakończone na
  -no, -to), stosuje wykrzykniki i partykuły, rozpoznaje zaimki w tekście)
• fonetyki – zna alfabet, wyjaśnia różnicę między głoską a literą, dzieli wyrazy na głoski, litery i sylaby, dzieli głoski na twarde i miękkie, dźwięczne i bezdźwięczne, ustne
  i nosowe, potrafi je nazywać, wykorzystuje wiedzę na temat rozbieżności między mową a pismem do poprawnego zapisywania wyrazów, zna i stosuje podstawowe reguły akcentowania wyrazów w języku polskim, stara się je stosować

Ocenę dobrą otrzymuje uczeń, który spełnia wymagania kryterialne na ocenę dostateczną oraz:

I. Kształcenie literackie i kulturowe

SŁUCHANIE

• koncentrujeuwagę podczas słuchania dłuższych wypowiedzi innych, a zwłaszcza odtwarzanych utworów
• wybiera potrzebne informacje z wysłuchanego tekstu, tworzy notatkę w formie tabeli, schematu, punktów, kilkuzdaniowej wypowiedzi, rozpoznaje nastrój słuchanych komunikatów
• odróżnia informacje ważne od mniej ważnych
• na podstawie słuchanego tekstu tworzy samodzielną notatkę: pisze plan, formułuje pytania
• właściwie odbiera intencje nadawcy komunikatu
• odczytuje przenośny sens wysłuchanych utworów poetyckich i prozatorskich

CZYTANIE

• krótko charakteryzuje nadawcę i odbiorcę wypowiedzi w tekstach literackich oraz identyfikuje nadawcę i odbiorcę w sytuacjach znanych uczniowi z doświadczenia
• rozpoznaje dosłowne i symboliczne intencje nadawcy
• przytacza informacje zawarte w tekście, wyszukuje w wypowiedzi informacje wyrażone pośrednio
• oddziela informacje ważne od drugorzędnych, fakt od opinii
• omawia temat i główną myśl na poziomie dosłownym, formułuje ogólne wnioski, próbuje omówić je na poziomie przenośnym
• czyta teksty płynnie i poprawnie pod względem artykulacyjnym, stara się interpretować je głosowo
• głośno czyta utwory, uwzględniając zasady poprawnej artykulacji, akcentowania
  i intonacji
• wskazuje części składowe wypowiedzi: tytuł, wstęp, rozwinięcie, zakończenie i rozumie ich funkcję, posługuje się akapitami
• wskazuje typowe elementy konstrukcyjne i stylistyczne w zaproszeniach, życzeniach, ogłoszeniach, instrukcjach, przepisach, listach oficjalnych, dziennikach, pamiętnikach, relacjach
• wybiera i wykorzystuje informacje z instrukcji, tabeli, notatki, schematu
• wskazuje przenośne znaczenie wyrazów w wypowiedzi oraz samodzielnie tłumaczy przenośne znaczenie wybranych wyrazów, związków wyrazów w wypowiedzi

DOCIERANIE DO INFORMACJI – SAMOKSZTAŁCENIE

• w razie potrzeby sprawdza pisownię wyrazu w słowniku ortograficznym
• wybiera informacje z różnych źródeł, np. czasopism, stron internetowych
• samodzielnie korzysta ze słowników wyrazów bliskoznacznych i poprawnej polszczyzny

ANALIZOWANIE I INTERPRETOWANIE TEKSTÓW KULTURY

• nazywa i uzasadnia swoje reakcje czytelnicze
• odnajduje w omawianych tekstach apostrofy, powtórzenia, zdrobnienia, uosobienia, ożywienia, obrazy poetyckie, wyrazydźwiękonaśladowcze i objaśnia ich znaczenie
• rozpoznaje autora, adresata i bohatera wiersza
• wskazuje obrazy poetyckie w liryce i rozumie ich funkcję
• wskazuje cechy wyróżniające teksty artystyczne (poetyckie i prozatorskie) oraz użytkowe
• analizuje elementy świata przedstawionego w utworze epickim, takie jak: narrator, akcja, fabuła, wątek, punkt kulminacyjny
• rozumie rolę osoby mówiącej w tekście (narrator), rozpoznaje narratora pierwszo-
  i trzecioosobowego
• identyfikuje mit, bajkę, przypowieść i nowelę, wskazuje ich cechy
• przytacza i parafrazuje morał bajki, odczytuje przesłanie utworu, np. przypowieści
• rozumie podstawową funkcję wersu, zwrotki, rymu, refrenu
• wyodrębnia słuchowisko, plakat społeczny, przedstawienie i film spośród innych przekazów
  i tekstów kultury, omawia je na poziomie dosłownym i probuje je zinterpretować
• używa pojęć: gra aktorska, reżyser, adaptacja, ekranizacja, kadr, ujęcie, a także zna odmiany filmu, wyodrębnia elementy dzieła filmowego, odróżnia różne gatunki filmowe
• charakteryzuje i ocenia bohaterów oraz ich postawy odnoszące się do takich wartości, jak np. miłość – nienawiść, przyjaźń – wrogość
• odczytuje sens analizowanych utworów na poziomie semantycznym (dosłownym), a z niewielką pomocą nauczyciela – na poziomie przenośnym
• wskazuje neologizmy w tekście

II. Tworzenie wypowiedzi

MÓWIENIE

• przedstawia własne, logiczne zdanie w rozmowie, stosując się do reguł grzecznościowych; używa odpowiednich konstrukcji składniowych (np. trybu przypuszczającego lub zdań pytających) podczas rozmowy z osobą dorosłą
  i rówieśnikiem, a także w różnych sytuacjach oficjalnych i nieoficjalnych
• dostosowuje wypowiedź do adresata i sytuacji, świadomie w typowych sytuacjach dobiera różne rodzaje wypowiedzeńprostych i rozwiniętych, wypowiedzenia oznajmujące, pytające i rozkazujące, świadomie dobiera intonację zdaniową
• udziela odpowiedzi w formie krótkiej, sensownej wypowiedzi
• łączy za pomocą odpowiednich spójników i przyimków współrzędne i podrzędne związki wyrazowe w zdaniu
• wypowiada się w roli świadka i uczestnika zdarzeń
• stosuje poprawne formy gramatyczne rzeczownika, przymiotnika, przysłówka, liczebnika i czasownika
• gromadzi wyrazy określające i nazywające na przykład cechy wyglądu i charakteru
• wypowiada się logicznie i w sposób uporządkowany: opowiada zdarzenia w porządku chronologicznym, streszcza utwory fabularne, świadomie wykorzystuje wyrazy określające następstwo czasowe
• aktywnie uczestniczy w rozmowie związanej z lekturą, filmem czy codziennymi sytuacjami
• w sposób logiczny i uporządkowany opisuje przedmiot, miejsce, krajobraz, postać, zwierzę, przedmot, obraz, ilustrację, plakat, stosując właściwe tematowi słownictwo oraz słownictwo służące do formułowania ocen, opinii, emocji i uczuć
• wygłasza z pamięci teksty poetyckie, posługując się pauzą, barwą głosu
• świadomie posługuje się pozawerbalnymi środkami wypowiedzi (mimiką, gestem)
• stosuje się do zasad właściwego akcentowania wyrazów i intonowania wypowiedzeń
• składa życzenia, tworzy wypowiedź o cechach instrukcji, np. zasady gry
• odróżnia znaczenia dosłowne wyrazów od metaforycznych i objaśnia znaczenia metaforyczne
• dobiera i stosuje w swoich wypowiedziach wyrazy bliskoznaczne i przeciwstawne oraz poprawne związki wyrazowe

PISANIE

• bezbłędnie stosuje wielką literę na początku wypowiedzenia i odpowiednie znaki interpunkcyjne na jego końcu, stosuje w większości typowych sytuacji w swoich pracach podstawowe reguły interpunkcyjne dotyczące przecinka (np. przecinek przy wymienianiu oraz przed wybranymi zaimkami), dwukropka, myślnika; dzieli wyrazy na sylaby, przenosi wyraz do następnego wersu
• poprawnie zapisuje głoski miękkie, zna i stosuje poznane zasady ortografii dotyczące pisowni ó–u, rz–ż, ch–h, nie z różnymi częściami mowy, -by z czasownikami
  i interpunkcji oraz potrafi je zastosować w sytuacjach nietypowych (np. wykorzystać wiedzę o wyrazach neutralnych i zdrobnieniach)
• zna i stosuje wyjątki od poznanych reguł ortograficznych
• odróżnia nazwy własne od pospolitych i stosuje odpowiednie zasady dotyczące pisowni wielką literą
• zna i stosuje zasady układu graficznego listu oficjalnego, wywiadu, ramowego
  i szczegółowego planu wypowiedzi, ogłoszenia, zaproszenia, instrukcji, przepisu kulinarnego, dziennika, pamiętnika, notatki, streszczenia
• zapisuje, uwzględniając wszystkie niezbędne elementy, list oficjalny, wywiad, plan ramowy i szczegółowy, ogłoszenie, zaproszenie, instrukcję, przepis kulinarny, kartkę
  z dziennika i pamiętnika, notatkę (w różnych formach) i streszczenie
• układa spójne, uporządkowane pod względem chronologicznym poprawnie skomponowane opowiadanie odtwórcze/twórcze, stara się, aby były one wierne utworowi / pomysłowe, streszcza utwory fabularne, świadomie wykorzystuje wyrazy określające następstwo czasowe, zwłaszcza przysłówki, przyimki i wyrażenia przyimkowe; opowiada z perspektywy świadka i uczestnika zdarzeń, wprowadza dialog, a także elementy innych form wypowiedzi, np. opis
• stosuje akapity jako znak logicznego wyodrębnienia fragmentów wypowiedzi
• w sposób uporządkowany opisuje obraz, ilustrację, plakat, rzeźbę, stosując słownictwo służące do formułowania ocen i opinii, emocji i uczuć
• zachowuje estetykę zapisu wypowiedzi
• w wypowiedziach związanych z lekturą, filmem czy codziennymi sytuacjami łączy za pomocą odpowiednich spójników i przyimków współrzędne i podrzędne związki wyrazowe i stosuje się do zasad interpunkcji
• w wypowiedziach stosuje poprawne formy gramatyczne rzeczownika, przymiotnika, liczebnika i czasownika we wszystkich trybach
• w wypowiedziach gromadzi wyrazy określające i nazywające cechy na przykład charakteru na podstawie zachowań i postaw
• dostrzega błędy ortograficzne i interpunkcyjne w tworzonej wypowiedzi i je poprawia
• sprawnie wyszukuje cytaty, zapisuje je w cudzysłowie i wprowadza do swojego tekstu

III. Kształcenie językowe

Umiejętnie stosuje wiedzę językową w zakresie:

• słownictwa – wzbogaca tworzony tekst na przykład zdrobnieniami, wyrazami bliskoznacznymi, przeciwstawnymi, związkami frazeologicznymi
• składni – rozpoznaje i stosuje różnorodne typy zdań: pojedynczych i złożonych oraz równoważniki; celowo używa różnych typów wypowiedzeń: pytających, oznajmujących, wykrzyknikowych, neutralnych, rozkazujących w zależności od sytuacji komunikacyjnej; wskazuje podmiot i orzeczenie, buduje spójne zdania pojedyncze, w których poprawnie łączy w związki wszystkie wyrazy; wzbogaca zdania, dodając przydawki, dopełnienia
  i okoliczniki; poprawnie rozpoznaje związki wyrazów w zdaniu, tworząc wykres zdania pojedynczego, stosuje się do zasad poprawnej interpunkcji
• fleksji – rozpoznaje i poprawnie odmienia typowe rzeczowniki (własne, pospolite, konkretne, abstrakcyjne), czasowniki, przymiotniki, liczebniki, zaimki i określa ich formę, rozpoznaje czasy i typy liczebników, rozpoznaje formy nieosobowe czasownika (bezokolicznik, formy zakończone na -no, -to), wskazuje zaimki w tekście, podaje ich przykłady, wyjaśnia ich funkcję i stosuje je w celu uniknięcia powtórzeń, poprawnie używa krótszych i dłuższych form zaimków, używa odmiennych części mowy w poprawnych formach
• fonetyki – stosuje wiadomości z zakresu podziału wyrazów na litery, głoski i sylaby, a także różnic między pisownią i wymową w poprawnym ich zapisie, bezbłędnie dzieli głoski na ustne, nosowe, twarde, miękkie, dźwięczne, bezdźwięczne, dzieli na głoski wyrazy ze spółgłoskami miękkimi, zna i stosuje reguły akcentowania wyrazów w języku polskim

Ocenę bardzo dobrą otrzymuje uczeń, który spełnia wymagania kryterialne na ocenę dobrą oraz:

I. Kształcenie literackie i kulturowe

SŁUCHANIE

• przekazuje treść wysłuchanych wypowiedzi
• samodzielnie i krytycznie wybiera różnorodne informacje z wysłuchanego tekstu, tworzy notatkę w formie dostosowanej do potrzeb (np. plan, tabela, schemat, kilkuzdaniowa wypowiedź), rozpoznaje nastrój i nazywa intencje nadawcy komunikatu
• odczytuje i omawia przenośny sens wysłuchanych utworów poetyckich i prozatorskich
• wyraża spójne zdanie na temat wysłuchanego komunikatu

CZYTANIE

• charakteryzuje nadawcę i odbiorcę wypowiedzi w tekstach literackich oraz identyfikuje nadawcę i odbiorcę w sytuacjach znanych uczniowi z doświadczenia
• wyjaśnia dosłowne i symboliczne intencje nadawcy
• przytacza i wyjaśnia informacje w tekście, wyszukuje w wypowiedzi informacje wyrażone pośrednio i wykorzystuje je w wypowiedzi na przykład opisującej lub oceniającej postać fikcyjną lub rzeczywistą
• oddziela informacje ważne od drugorzędnych, fakty od opinii i wykorzystuje je
  w odczytywaniu znaczeń dosłownych i przenośnych, dokonuje selekcji materiału na podstawie faktów i opinii zawartych w tekście
• szczegółowo omawia temat i główną myśl tekstu na poziomie dosłownym i przenośnym
• czyta teksty płynnie i poprawnie pod względem artykulacyjnym, interpretuje je głosowo, zwracając uwagę na przykład na wyrażane emocje i interpunkcję
• głośno czyta utwory, wykorzystując umiejętność poprawnej artykulacji i intonacji, aby oddać sens odczytywanego tekstu; poprawnie akcentuje wyrazy, również te, które
  w języku polskim akcentuje się nietypowo
• ma świadomość konstrukcji wypowiedzi, rozumie funkcje takich części składowych wypowiedzi, jak tytuł, wstęp, rozwinięcie, zakończenie
• świadomie posługuje się akapitami w celu oddzielania od siebie poszczególnych zagadnień
• płynnie oddziela fakty od opinii w dłuższych tekstach
• wskazuje typowe elementy konstrukcyjne i stylistyczne w życzeniach, ogłoszeniach, instrukcjach, przepisach, listach oficjalnych, dziennikach i pamiętnikach
• odczytuje i twórczo wykorzystuje treści zawarte w artykule, instrukcji, przepisie, tabeli, schemacie i notatce
• wskazuje i odczytuje przenośne znaczenie wyrazów w wypowiedzi

DOCIERANIE DO INFORMACJI – SAMOKSZTAŁCENIE

• systematycznie korzysta ze słownika ortograficznego
• wybiera informacje wyrażone pośrednio w różnych źródłach, np. czasopismach, stronach internetowych; konfrontuje je z innymi źródłami
• świadomie używa słowników wyrazów bliskoznacznych i poprawnej polszczyzny w celu wzbogacenia warstwy językowej tekstu

ALIZOWANIE I INTERPRETOWANIE TEKSTÓW KULTURY

• swobodnie opowiada o swoich reakcjach czytelniczych, nazywa je, uzasadnia; ocenia
  i opisuje utwór,konfrontuje swoje reakcje czytelnicze z innymi odbiorcami
• odnajduje w utworze poetyckim apostrofy, powtórzenia, zdrobnienia, uosobienia, ożywienia, obrazy poetyckie, wyrazydźwiękonaśladowcze, objaśnia ich funkcję
  i znaczenie przenośne
• rozpoznaje autora, adresata i bohatera wiersza, nie utożsamiając ich ze sobą;wykorzystuje wiedzę na temat podmiotu lirycznego, adresata i bohatera wiersza do interpretacji utworu

• szczegółowo omawia obrazy poetyckie w wierszu i ich funkcję w utworze
• szczegółowo omawia cechy wyróżniające teksty artystyczne (poetyckie i prozatorskie) oraz użytkowe

•     objaśnia funkcję analizowanych elementów świata przedstawionego w utworze epickim

• identyfikuje mit, bajkę, przypowieść i nowelę, szczegółowo omawia ich cechy
• rozumie rolę osoby mówiącej w tekście (narrator), rozpoznaje narratora trzecioosobowego i dostrzega różnice między narracją pierwszo- i trzecioosobową
• objaśnia morał bajki na poziomie metaforycznym, samodzielnie odczytuje przesłanie utworu, np. przypowieści
• rozumie funkcję: wersu, zwrotki, rymu, refrenu w ukształtowaniu brzmieniowej warstwy tekstu
• wyodrębnia słuchowisko, plakat społeczny, przedstawienie i film spośród innych przekazów
  i tekstów kultury, interpretuje je na poziomie dosłownym i przenośnym
• funkcjonalnie używa w swoich wypowiedziach pojęć z zakresu filmu i radia, m.in. gra aktorska, reżyser, scenariusz, adaptacja (filmowa, muzyczna, radiowa itd.), ekranizacja, kadr, ujęcie, słuchowisko; wyróżnia wśród przekazów audiowizualnych słuchowiska
  i różne gatunki filmowe
• charakteryzuje i ocenia bohaterów oraz ich postawy odnoszące się do różnych wartości, konfrontuje sytuację bohaterów z własnymi doświadczeniami i doświadczeniami innych bohaterów literackich
• samodzielnie odczytuje sens utworów na poziomie dosłownym i przenośnym
• rozumie pojęcie neologizm, wskazuje neologizmy w tekście, rozumie zasady ich tworzenia

II. Tworzenie wypowiedzi

MÓWIENIE

• uzasadnia własne zdanie w rozmowie, podaje odpowiednie przykłady, stosuje się do reguł grzecznościowych, świadomie używa odpowiednich konstrukcji składniowych (np. trybu przypuszczającego lub zdań pytających) podczas rozmowy z osobą dorosłą i rówieśnikiem, a także w różnorodnych sytuacjach oficjalnych i nieoficjalnych
• dostosowuje wypowiedź do adresata i sytuacji, świadomie dobiera różne typy wypowiedzeńprostych i rozwiniętych, wypowiedzenia oznajmujące, pytające
  i rozkazujące
• rozpoczyna i podtrzymuje rozmowę na temat lektury czy dzieła filmowego
• udziela wyczerpujących wypowiedzi poprawnych pod względem konstrukcyjnym
  i stylistycznym, świadomie dobiera intonację zdaniową,
• poprawnie stosuje formy czasownika w różnych trybach, w zależności od kontekstu
  i adresata wypowiedzi
• w rozmowie związanej z lekturą, filmem czy codziennymi sytuacjami stosuje poprawny język, bogate słownictwo oraz frazeologizmy związane z omawianą tematyką
• w sposób przemyślany i uporządkowany opisuje przedmiot, miejsce, krajobraz, postać, zwierzę, obraz, ilustrację, plakat, stosując bogate i właściwe tematowi słownictwo oraz słownictwo służące do formułowania ocen, opinii, emocji i uczuć
• zaznacza akcenty logiczne, stosuje pauzy, dostosowuje tempo recytacji do treści wygłaszanych z pamięci lub recytowanych utworów
• interpretuje przenośne treści utworów poetyckich przewidzianych w programie nauczania
• swobodnie dobiera i stosuje w swoich wypowiedziach wyrazy bliskoznaczne
  i przeciwstawne oraz poprawne związki wyrazowe
• świadomie wzbogaca komunikat pozawerbalnymi środkami wypowiedzi
• stosuje się do zasad właściwego akcentowania wyrazów (również akcentowanych nietypowo) i intonowania wypowiedzeń
• składa pomysłowe życzenia, tworzy precyzyjną wypowiedź o cechach instrukcji, np. zasady gry
• dokonuje samokrytyki wypowiedzi i doskonali ją pod względem konstrukcji i języka

PISANIE

• bezbłędnie stosuje wielką literę na początku wypowiedzenia i odpowiednie znaki interpunkcyjne na jego końcu, systematycznie stosuje poznane reguły interpunkcyjne, stosuje w swoich pracach dwukropek, myślnik, wielokropek, średnik; dzieli wyrazy na sylaby, przenosi wyraz do następnego wersu
• komponuje poprawne pod względem ortograficznym, interpunkcyjnym, fleksyjnym, składniowym wypowiedzi o przejrzystej, logicznej kompozycji z uwzględnieniem akapitów; płynnie stosuje poznane reguły ortograficzne, zna i stosuje wyjątki od nich
• bezbłędnie odróżnia nazwy własne od pospolitych i bezbłędnie stosuje zasady dotyczące pisowni wielką literą
• pisze bezbłędnie pod względem kompozycyjnym i treściowym list oficjalny, wywiad, ramowy i szczegółowy plan wypowiedzi, ogłoszenie, zaproszenie, instrukcję, przepis kulinarny, dziennik, pamiętnik, notatkę biograficzną, streszczenie
• zapisuje, uwzględniając wszystkie niezbędne elementy, list oficjalny, wywiad, plan ramowy i szczegółowy, ogłoszenie, zaproszenie, instrukcję, przepis kulinarny, kartkę
  z dziennika i pamiętnika, notatkę biograficzną (w różnych formach) i streszczenie, dba
  o ciekawą formę swojego tekstu i/lub rzetelność zawartych w nim danych
• układa szczegółowe/pomysłowe, wyczerpujące, poprawnie skomponowane opowiadanie odtwórcze/twórcze, list z perspektywy bohatera, list oficjalny, dziennik i pamiętnik, streszcza przeczytane utwory literackie, zachowując porządek chronologiczny
  i uwzględniając hierarchię wydarzeń
• świadomie wprowadza dialog do opowiadania jako element rozbudowanej kompozycji, wprowadza inne formy wypowiedzi, np. opisu, charakterystyki bezpośredniej, świadomie stara się różnicować język bohaterów i narratora
• w wypowiedziach pisemnych konsekwentnie stosuje akapity jako znak logicznego wyodrębnienia fragmentów wypowiedzi (wstęp, rozwinięcie, zakończenie)
• zachowuje estetykę zapisu wypowiedzi, dba, aby zapis jego wypowiedzi ułatwiał odbiorcy jej czytanie
• tworzy szczegółowy, dobrze skomponowany opis obrazu, rzeźby i plakatu, stosując właściwe danej dziedzinie szuki nazewnictwo i słownictwo służące do formułowania ocen i opinii, emocji i uczuć
• uzasadnia własne zdanie, podaje odpowiednie przykłady, np. z lektury
• udziela wyczerpujących wypowiedzi poprawnych pod względem konstrukcyjnym
  i stylistycznym
• w wypowiedziach związanych z lekturą, filmem czy codziennymi sytuacjami stosuje bogate słownictwo, frazeologizmy związane z omawianą tematyką; jego język jest poprawny
• dokonuje samodzielnej autokorekty napisanego tekstu pod względem ortograficznym, interpunkcyjnym, stylistycznym i treściowym
• sprawnie wyszukuje cytaty, zapisuje je w cudzysłowie, szczególnie dba o całkowicie wierny zapis cytatu, potrafi płynnie wprowadzić cytat do własnego tekstu

III. Kształcenie językowe

Sprawnie stosuje i wykorzystuje wiedzę językową w zakresie:

• słownictwa – dba o poprawność słownikową tworzonych wypowiedzi, samodzielnie dobiera zdrobnienia, wyrazy bliskoznaczne, przeciwstawne i frazeologizmy, wzbogacając tekst w zależności od formy wypowiedzi i sytuacji komunikacyjnej
• składni – swobodnie rozpoznaje różne typy zdań pojedynczych (pytające, oznajmujące, rozkazujące, neutralne, wykrzyknikowe, nierozwinięte, rozwinięte), zdania złożone, równoważniki zdań, wskazuje podmiot i orzeczenie, tworzy ciekawe pod względem składniowym wypowiedzi, stosuje się do zasad poprawności logiczno-składniowej, wzbogaca zdania, dodając przydawki, dopełnienia i okoliczniki, dba o poprawne łączenie wyrazów w związki i interpunkcję wypowiedzeń złożonych)
• fleksji – rozpoznaje i stosuje w wypowiedziach w poprawnych formach odmienne
  i nieodmienne części mowy przewidziane w programie nauczania, bezbłędnie określa formę odmiennych części mowy, w tym poprawnie rozpoznaje i odmienia rzeczowniki (własne, pospolite, konkretne, abstrakcyjne), stosuje formy różnych czasów i trybów czasownika, typy liczebnika, zaimki, rozpoznaje formy nieosobowe czasownika (bezokolicznik, formy zakończone na -no, -to), zastępuje rzeczowniki, przymiotniki, przysłówki i liczebniki odpowiednimi zaimkami, poprawnie stosuje krótsze i dłuższe formy zaimków, wykorzystuje wiedzę o obocznościach w odmianie wyrazów do pisowni poprawnej pod względem ortograficznym
• fonetyki – biegle stosuje wiadomości z zakresu fonetyki i wykorzystuje je
  w poprawnym zapisie wyrazów, stosuje w praktyce wszystkie poznane zasady akcentowania wyrazów

Ocenę celującą otrzymuje uczeń, który spełnia wymagania kryterialne na ocenę bardzo dobrą oraz:

I. Kształcenie literackie i kulturowe

SŁUCHANIE

• odczytuje i wyjaśnia przenośny sens wysłuchanych utworów poetyckich i prozatorskich

CZYTANIE

• samodzielnie czyta ze zrozumieniem na poziomie semantycznym i krytycznym, również teksty spoza listy lektur
• wykorzystuje treści zawarte w artykułach, instrukcjach, przepisach, tabelach, schematach i notatkach biograficznych w tworzeniu własnych, samodzielnych wypowiedzi
• odczytuje głośno i wygłasza z pamięci utwory poetyckie i prozatorskie oraz je interpretuje

DOCIERANIE DO INFORMACJI – SAMOKSZTAŁCENIE

• wybiera i twórczo wykorzystuje informacje z różnych źródeł (np. czasopism, stron internetowych) we własnych wypowiedziach o charakterze informacyjnym lub oceniającym
• szuka inspiracji do wzbogacenia swoich tekstów w słownikach wyrazów bliskoznacznych i poprawnej polszczyzny
• dba o czystość i poprawność swojej wypowiedzi, korzystając z różnych źródeł: słowników, poradników, audycji radiowych i programów telewizyjnych

ANALIZOWANIE I INTERPRETOWANIE TEKSTÓW KULTURY

• porównuje funkcję analizowanych elementów świata przedstawionego w różnych utworach epickich
• wskazuje elementy mitu, bajki, przypowieści w innych tekstach kultury
• dostrzega różnice między celem programów informacyjnych, rozrywkowych, reklam
• odnosi się do postaw bohaterów fikcyjnych i opisuje otaczającą ich rzeczywistość

II. Tworzenie wypowiedzi

MÓWIENIE

• przedstawia własne stanowisko w związku ze sposobem rozwiązania problemu, wykonania zadania
• podejmuje rozmowę na temat przeczytanej lektury/dzieła także spoza kanonu lektur przewidzianych programem nauczania w klasie piątej; omawia je w odniesieniu do innych dzieł także spoza kanonu lektur
• interpretuje metaforyczne i symboliczne treści utworów literackich i plastycznych

PISANIE

• tworzy samodzielne wypowiedzi cechujące się ciekawym twórczym ujęciem tematu, poprawną konstrukcją oraz właściwym doborem środków językowych
• wykazuje się szczególną dbałością o poprawność ortograficzną, interpunkcyjną, fleksyjną i składniową oraz estetykę zapisu wypowiedzi

III. Kształcenie językowe

• świadomie stosuje i twórczo wykorzystuje wiedzę językową w zakresie treści materiałowych przewidzianych programem nauczania słownictwa, składni, fleksji i fonetyki

OGÓLNEKRYTERIA OCENIANIA
DLA KLASY V

niedostateczny

• poziom umiejętności i wiadomości objętych wymaganiami edukacyjnymi klasy piątej uniemożliwia osiąganie celów polonistycznych
• uczeń nie potrafi wykonać zadań o niewielkim poziomie trudności

dopuszczający

• poziom umiejętności i wiadomości objętych wymaganiami edukacyjnymi klasy piątej umożliwia osiąganie celów polonistycznych
• uczeń potrafi wykonać zadania teoretyczne i praktyczne o niewielkim poziomie trudności

dostateczny

• poziom zdobytych umiejętności  wiadomości objętych wymaganiami edukacyjnymi klasy piątej pozwala na rozwijanie kompetencji ujętych w programie  i wynikających z podstawy programowej
• uczeń wykonuje zadania teoretyczne i praktyczne typowe o średnim poziomie trudności ujętych w  programie i wynikających podstawy programowej

dobry

• uczeń poprawnie stosuje wiadomości i umiejętności ujęte w programie nauczania i wynikające z podstawy programowej, rozwiązuje samodzielnie typowe zadania teoretyczne i praktyczne

bardzodobry

• uczeń sprawnie się posługuje zdobytymi wiadomościami,rozwiązuje samodzielnie
• problemy wynikające  z podstawy programowej, potrafi zastosować poznaną wiedzę do rozwiązywania zadań i problemów
  w nowych sytuacjach

celujący

• uczeń biegle się posługuje zdobytymi wiadomościami i umiejętnościami w rozwiązywaniu problemów teoretycznych i praktycznych objętych programemnauczania i wynikających z podstawy programowej, proponuje rozwiązania nietypowe; jest twórczy, rozwija własne uzdolnienia

SZCZEGÓŁOWE KRYTERIA OCENIANIA DLA KLASY V

Ocenę niedostateczną otrzymuje uczeń, który nie spełnia wymagań kryterialnych na ocenę dopuszczającą.

Ocenę dopuszczającą otrzymuje uczeń, który:

I. Kształcenie literackie i kulturowe

SŁUCHANIE

• skupia uwagę na krótkich wypowiedziach innych osób, rozumie ogólny sens słuchanych utworów, rozumie polecenia nauczyciela, wypowiedzi innych uczniów
• wskazuje najważniejsze informacje w wysłuchanym tekście, zwłaszcza w jego warstwie dosłownej, rozpoznaje proste intencje nadawcy
• reaguje na wypowiedzi innych werbalnie i niewerbalnie (mimiką, gestem, postawą)

CZYTANIE

• identyfikuje nadawcę i odbiorcę wypowiedzi w prostych tekstach literackich oraz typowych sytuacjach znanych uczniowi z doświadczenia i obserwacji
• rozpoznaje proste intencje nadawcy, np. pytanie, prośbę, odmowę, przeprosiny, zaproszenie
• wskazuje najważniejsze informacje w odpowiednich fragmentach przeczytanego tekstu,zwłaszcza w dosłownej warstwie tekstu i wyrażone wprost
• odczytuje informacje zamieszczone na przykład w słowniczku przy tekście, przy obrazie
• rozumie ogólny sens czytanych utworów
• czyta teksty płynnie, stara się czytać je poprawnie pod względem artykulacyjnym
• stara się poprawnie akcentować wyrazy
• samodzielnie lub z niewielką pomocą nauczyciela lub uczniów wskazuje części składowe wypowiedzi: tytuł, wstęp, rozwinięcie, zakończenie, posługuje się akapitami
• rozpoznaje następujące formy wypowiedzi: życzenia, ogłoszenie, instrukcję, przepis
• wybiera najważniejsze informacje z instrukcji, tabeli, notatki, schematu

DOCIERANIE DO INFORMACJI – SAMOKSZTAŁCENIE

• wie, jakiego typu informacje znajdują się w słowniku ortograficznym, słowniku wyrazów bliskoznacznych i poprawnej polszczyzny
• potrafi sprawdzać pisownię wyrazu w słowniku ortograficznym
• pod kierunkiem nauczyciela odszukuje wyrazy w słowniku wyrazów bliskoznacznych
  i sprawdza użycie związków w słowniku poprawnej polszczyzny

ANALIZOWANIE I INTERPRETOWANIE TEKSTÓW KULTURY

• mówi o swoich reakcjach czytelniczych
• dostrzega zabiegi stylistyczne w utworach literackich, w tym funkcję obrazowania poetyckiego w liryce
• z pomocą nauczyciela wskazuje apostrofę, powtórzenia, zdrobnienia, obrazy poetyckie, uosobienie, ożywienie, wyraz dźwiękonaśladowczy
• zna pojęcia: autor, adresat i bohater wiersza
• odróżnia teksty użytkowe od literackich
• odróżnia utwory pisane wierszem i prozą
• krótko mówi o wybranych elementach świata przedstawionego w utworze epickim, takie jak: bohater, akcja, wątek, fabuła, wie, czym jest punkt kulminacyjny
• rozumie rolę osoby mówiącej w tekście (narrator)
• rozpoznaje na znanych z lekcji tekstach mit, bajkę, przypowieść i nowelę, podaje z pomocą nauczyciela ich główne cechy
• zna pojęcie morał, wyjaśnia go z pomocą nauczyciela
• zna pojęcia: wers, zwrotka, rym, refren, rytm
• wyodrębnia słuchowisko, plakat społeczny, przedstawienie i film spośród innych przekazów
  i tekstów kultury
• przypisuje podstawowe cechy bohaterom oraz ocenia ich postawy w odniesieniu do takich wartości, jak np. miłość – nienawiść, przyjaźń – wrogość
• z pomocą nauczyciela podejmuje próby odczytania sensu metaforycznego utworów

II. Tworzenie wypowiedzi

MÓWIENIE

• nawiązuje i podtrzymuje kontakt werbalny z innymi uczniami i nauczycielem, stosuje się do podstawowych reguł grzecznościowych właściwych podczas rozmowy z osobą dorosłą i rówieśnikiem
• odróżnia sytuację oficjalną od nieoficjalnej i potrafiodpowiednio do typowej sytuacji komunikacyjnej skierować prośbę, pytanie, odmowę, wyjaśnienie, zaproszenie
• formułuje proste pytania i udziela prostych odpowiedzi pod względem konstrukcyjnym, stosuje wyrazy o znaczeniu dosłownym
• mówi na temat, opowiada o obserwowanych zdarzeniach, akcji książki, filmu
• wypowiada komunikaty zawierające proste informacje
• wyraża wprost swoje intencje
• w kilku zdaniach opisuje obraz, ilustrację, plakat oraz przedmiot, miejsce, postać, zwierzę itp.
• wygłasza tekst utworu z pamięci
• posługuje się pozawerbalnymi środkami wypowiedzi (mimiką, gestem)
• stara się poprawnie wymawiać i akcentować wyrazy
• składa skonwencjonalizowane życzenia, tworzy w punktach krótką wypowiedź
  o cechach instrukcji, np. zasady gry

PISANIE

• stosuje wielką literę na początku wypowiedzenia i odpowiednie znaki interpunkcyjne na jego końcu, dwukropek przy wyliczeniu, przecinek, myślnik w zapisie dialogu; dzieli wyrazy na sylaby, przenosi wyraz do następnego wersu
• poprawnie zapisuje głoski miękkie
• zna i próbuje stosować podstawowe zasady dotyczące pisowni wielką literą oraz pisowni ó–u, rz–ż, ch–h
• zna podstawowe zasady dotyczące pisowni nie z rzeczownikami, przymiotnikami, przysłówkami, liczebnikami i czasownikami
• odróżnia nazwy własne od pospolitych i stara się stosować odpowiednie zasady dotyczące pisowni wielką literą
• zna i próbuje stosować podstawowe zasady układu graficznego listu oficjalnego, wywiadu, ramowego i szczegółowego planu wypowiedzi, ogłoszenia, zaproszenia, instrukcji, przepisu kulinarnego, dziennika, pamiętnika, notatki, streszczenia
• z pomocą nauczyciela zapisuje list oficjalny, wywiad, plan ramowy i szczegółowy, ogłoszenie, zaproszenie, instrukcję, przepis kulinarny, kartki z dziennika i pamiętnika, notatkę i streszczenie
• pisze krótkie opowiadanie odtwórcze i twórcze, dba o następstwo zdarzeń
• tworzy kilkuzdaniowy opis obrazu, rzeźby i plakatu
• stara się stosować akapit jako znak logicznego wyodrębnienia fragmentów wypowiedzi
• stara się, by wypowiedzi były czytelne
• konstruuje i zapisuje kilkuzdaniowe wypowiedzi poprawne pod względem logicznym, stara się, by były one poprawne pod względem językowym
• przepisuje cytat w cudzysłowie

III. Kształcenie językowe

Zna podstawową wiedzę językową w zakresie:

• słownictwa (np. rozpoznaje zdrobnienia, potrafi dobrać parami wyrazy bliskoznaczne, stara się tworzyć poprawne związki wyrazowe)
• składni – konstruuje poprawne zdania pojedyncze, stosuje wielkie litery na początku wypowiedzenia i odpowiednie znaki interpunkcyjne na końcu, rozróżnia zdania pojedyncze rozwinięte i nierozwinięte, złożone i równoważnik zdania, wskazuje podmiot i orzeczenie w typowym zdaniu, zna wypowiedzenia oznajmujące, rozkazujące i pytające, neutralne i wykrzyknikowe, wskazuje w zdaniu wyrazy, które łączą się ze sobą, rozpoznaje określenia rzeczownika i czasownika
• fleksji – odmienia według wzoru lub z niewielką pomcą nauczyciela rzeczownik, czasownik, przymiotnik, liczebnik, zaimek, potrafi podać przykłady zaimków, wskazuje czasowniki w różnych czasach, trybach, rzeczowniki własne i pospolite, przymiotniki, przysłówki i zaimki w zdaniu, przy pomocy nauczyciela określa formę odmiennych części mowy, oddziela temat od końcówki w wyrazach znanych z lekcji, stopniuje przymiotniki i przysłówki, odróżnia części mowy odmienne od nieodmiennych, rozpoznaje formy nieosobowe czasownika (bezokolicznik, formy zakończone na -no, -to), przyimek, partykułę i wykrzyknik
• fonetyki – zna alfabet, odróżnia głoskę od litery, z pomocą nauczyciela dzieli głoski na twarde i miękkie, dźwięczne i bezdźwięczne, podaje przykłady głosek ustnych
  i nosowych, dzieli wyrazy znane z lekcji na głoski, dzieli wyrazy litery i sylaby, zna podstawowe reguły akcentowania wyrazów w języku polskim, stara się je stosować

Ocenę dostateczną otrzymuje uczeń, który spełnia wymagania kryterialne na ocenę dopuszczającą oraz:

I. Kształcenie literackie i kulturowe

SŁUCHANIE

• słucha innych ze zrozumieniem, uczestniczy w rozmowie, zadaje pytania, odpowiada
• wybiera najważniejsze informacje z wysłuchanego tekstu, tworzy prostą notatkę
  w formie tabeli, schematu, kilkuzdaniowej wypowiedzi, rozpoznaje nastrój słuchanych komunikatów
• powtarza swoimi słowami ogólny sens usłyszanej wypowiedzi, opowiada fabułę usłyszanej historii, formułuje pytania

CZYTANIE

• identyfikuje nadawcę i odbiorcę wypowiedzi w omawianych w klasie tekstach literackich oraz sytuacjach znanych uczniowi z doświadczenia
• rozpoznaje dosłowne intencje nadawcy
• przytacza informacje z odpowiednich fragmentów przeczytanego tekstu,zwłaszcza
  w dosłownej warstwie tekstu i wyrażone wprost
• określa temat i główną myśl tekstu, zwłaszcza na poziomie dosłownym
• czyta teksty płynnie i poprawnie pod względem artykulacyjnym
• poprawnie akcentuje i artykułuje większość wyrazów, stosuje intonację zdaniową podczas głośnego czytania utworów
• w prostych tekstach oddziela fakty od opinii
• wskazuje części składowe wypowiedzi: tytuł, wstęp, rozwinięcie, zakończenie, posługuje się akapitami
• rozpoznaje cechy życzeń, ogłoszenia, instrukcji, przepisu
• wybiera potrzebne informacje z instrukcji, tabeli, notatki, schematu
• wskazuje przenośne znaczenie wyrazów w wypowiedzi

DOCIERANIE DO INFORMACJI – SAMOKSZTAŁCENIE

• sprawdza pisownię wyrazu w słowniku ortograficznym
• potrafi wybrać odpowiednie informacje ze słownika wyrazów bliskoznacznych, słownika poprawnej polszczyzny, encyklopedii, czasopisma, stron internetowych

ANALIZOWANIE I INTERPRETOWANIE TEKSTÓW KULTURY

• nazywa swoje reakcje czytelnicze
• nazywa zabiegi stylistyczne w utworach literackich: apostrofa, powtórzenia, zdrobnienie, uosobienie, ożywienie, podmiot liryczny, (także zbiorowy), wyraz dźwiękonaśladowczy
• z niewielką pomocą nauczyciela odróżnia autora, adresata i bohatera wiersza
• dostrzega funkcję obrazowania poetyckiego w liryce
• dostrzega cechy wyróżniające teksty artystyczne (poetyckie i prozatorskie) i użytkowe
• określa i nazywa elementy świata przedstawionego w utworze epickim, takie jak: wątek, akcja, fabuła, punkt kulminacyjny
• rozumie rolę osoby mówiącej w tekście (narrator), rozpoznaje narratora pierwszo-
  i trzecioosobowego
• wskazuje cechy mitu, bajki, przypowieści i noweli w utworze
• samodzielnie cytuje morał bajki i sens przypowieści
• rozpoznaje elementy rytmu: wers, zwrotkę, rym, refren
• wyodrębnia słuchowisko, plakat społeczny, przedstawienie i film spośród innych przekazów
  i tekstów kultury, odczytuje je na poziomie dosłownym
• zna pojęcia: gra aktorska, reżyser, adaptacja, ekranizacja, a także odmiany filmu
• przypisuje cechy bohaterom oraz ocenia ich postawy w odniesieniu do takich wartości, jak np. miłość – nienawiść, przyjaźń – wrogość
• opowiada, streszcza przeczytane teksty, odczytuje sens omawianych utworów na poziomie metaforycznym